«Акха газа» и «Акха сту»: разница между страницами

Материал из Тептар
(Различия между страницами)
Перейти к навигации Перейти к поиску
ВизуальныйВики-текст
Нет описания правки
 
Нет описания правки
 
Строка 1: Строка 1:
[[Файл:Spanish ibex.jpg|thumb| Акха газа]]
[[Файл:Bison bonasus (Linnaeus 1758).jpg|thumb| Акха сту]]


'''Акха газа''' — ({{lang-ru|Дикая коза}}) олу. Боьршачу вай {{lang-noh|бож}} олу, оьрсаша {{lang-ru|Тур}} олу.
'''Акха сту''' — ({{lang-ru|Зубр}}) олу. Акха сту онда бу доккха дегӀ а долуш; боккха корта а болуш. ДегӀан дохалла 300 см ю. Мунда йолчохь локхалла 185-200 см. Цхьа тонн гергга ю цуьнан йозалла. Мунда, кӀесаран кӀог тӀера букъа юккъе кхаччалц, хьаьвзина еха а, лекха а ю цуьнан. ТӀаьхьарчу когийн голош тӀекхаччалц бен кхин деха дац цуьнан цӀога. ЧӀениг кӀелара дуьйна гӀода юккхе кхаччалц беха а, хьалхарчу когийн голаша тӀекхаччалц охьабеъна а бу цуьнан накха. Коьртан туьтан тӀехь а, хьаьжаюккъехь а, гӀортан тӀехь а, хьалхарчу некха тӀехь а луьста а, беха а, хьийзина а чо бу цунна. Вукхузхьа дегӀа тӀехь лоха а, морса а чо бу. Стеран а; аьттан а бухера томма а, йоцийра а, ира а маӀаш ю. Ӏай бос жимма цӀелла етталуш моккха бу. Аьхка хьаьрса бос оьцу цо.


* Лекхачу ламанан даккъашкахь, тӀулган, мокхазан бердашца инзаречу меттигашкахула лела иза. Адам цецдаллал каде юссу бож ламанан даккхашкара охьа чу. Шен берг дӀатассал меттиг хилчахьана тоьа цунна лекхачу бердаца кхиссалуш хьала тӀе яла а, охьа чу йосса а.
* Акха стерчий а, акха хьелий а Ставропольский крайхь а, Краснодарский крайхь а, ГӀебартойн, Балкарийн махкахь а, вайн Нохч-ГӀалгӀайн махкахь а ду.
* Акхачу газанан кӀорнеш а хуьлу иштта каде. Газанан кӀорнех боьхьигаш олу. Ӏинах охьа чу иэгарна кхераме меттигаш дукха ю ламанца уьш лелачу меттехь.
* Ахка бежнаш лам чохь хьаннашкахь деха. Тобанаш йой лела уьш, шайн-шайн доьзаш а болуш, 15 а, 20 а корта хуьлу цхьана гӀеранахь. Аьхкенан заманчохь Ӏуьйранна а, сарахь а дежа уьш. Ӏай дийнахь дежа. Буц а, диттийн гӀаш а, дечагийн чкъоьрнаш а дууш дежа уьш. Августехь-сентябрехь оре догӀу. Май-июнь баттахь эсий до цара. Эса цхьацца до. Шиъ эса деш меттиг а хуьлу. Шина шарахь цхьа эса до атто. Цхьана шарахь эса дичи, вукху шарахь Ӏахара лела етт.
* Акха гезарий ларъяла хууш ю. Шайн-шайн раьгӀнаш хуьлу церан бож хьалха а йолуш. БӀаьрг сирла а, лергашца само йолуш а ю уьш.
* Вайн пачхьалкхехь 40 сов бен дац акха бежнаш.
* Ламанан акха бож дегӀана йоккха ю. Коьртаца йогӀуш шен барамехь ю цуьнан гӀорта дукха юткъа а, томма а йоцуш. ДегӀан дозалла 75-80 [[килограмм]] ю цуьнан. Когаш дукха лекха а бац, амма ницкъ болуш бу. Вайн цӀахь хуьлуш йолчуьнан санна тӀиэхьа йирзина яккхийра маӀаш а, чӀениг кӀелахь маж а ю цуьнан. ЦӀога доца ду. Газанан маӀаш бежачул йоцийра а, юткъий а ю. Бос таьӀӀана цӀиэ бу. Букъ тӀоьхула Ӏаьржа арс боьду цунна, гӀортан тӀера цӀоганна тӀе кхаччалц. Изза томмагӀа белшаш тӀехь а ду. Корта жимма цӀоьлла етталуш Ӏаьржачу басахь бу. Оцу бассахь ю маж а. ЧукӀело кӀайн ю. Лахара настаран даккъаш Ӏаьржа ду цуьнан, тӀиэхьара бергашна тӀе кхаччалц кӀайн ду. ТӀера цӀока беха чо болуш морса ю.
* Уьш хуьлу меттигаш: Акха гезарий Жимачу Азехь а, Эгейски гӀайренашкахь а, Критехь а, Малхбузехьа Афганистанехь а, Къилбаседа Малхбузехьа Индехь а вайн Кавказехь а, ДегӀастанехь а, Арменехь а, Гуьржийн махкахь а, Азербайджанехь а, Туркменин лаьмнашкахь а хуьлу. Вайн Нохч-ГӀалгӀайн республикехь акха гезарий йолу меттигаш ЧӀаьнтин-Орга, МӀайста, КӀерино, АцунтӀа, Шаройн-Орга Сандухой, КӀачу ю.
* Акха гезарийн яжар ламанан даккъашца ду. Диттийн кондарш а, буц а йоу цара.
* Реманаш йой лела уьш. Цхьана реми чохь итт а, ткъа а, ткъей итт а, шовзткъанге дӀакхочуш а хуьлу уьш. Яжар Ӏуьйранна, сарахь дика ду церан. Де довхачу хенахь руьтахь йийшина Ӏохку уьш нахарш а дохуш. Гезарий май-июнь баттахь ехка. Цхьацца а, шишша а боьхьигаш йо цара.
* Акха гезарий кӀезиг ю вайн махкахь. Уьш яйар дихкина. Уьш ларо еза.


== Хьажа. кхин ==
== Хьажа. кхин ==


== Хьажоргаш ==
== Хьажоргаш ==




Текущая версия от 10:10, 6 февраля 2025

Акха сту

Акха сту — (рус. Зубр) олу. Акха сту онда бу доккха дегӀ а долуш; боккха корта а болуш. ДегӀан дохалла 300 см ю. Мунда йолчохь локхалла 185-200 см. Цхьа тонн гергга ю цуьнан йозалла. Мунда, кӀесаран кӀог тӀера букъа юккъе кхаччалц, хьаьвзина еха а, лекха а ю цуьнан. ТӀаьхьарчу когийн голош тӀекхаччалц бен кхин деха дац цуьнан цӀога. ЧӀениг кӀелара дуьйна гӀода юккхе кхаччалц беха а, хьалхарчу когийн голаша тӀекхаччалц охьабеъна а бу цуьнан накха. Коьртан туьтан тӀехь а, хьаьжаюккъехь а, гӀортан тӀехь а, хьалхарчу некха тӀехь а луьста а, беха а, хьийзина а чо бу цунна. Вукхузхьа дегӀа тӀехь лоха а, морса а чо бу. Стеран а; аьттан а бухера томма а, йоцийра а, ира а маӀаш ю. Ӏай бос жимма цӀелла етталуш моккха бу. Аьхка хьаьрса бос оьцу цо.

  • Акха стерчий а, акха хьелий а Ставропольский крайхь а, Краснодарский крайхь а, ГӀебартойн, Балкарийн махкахь а, вайн Нохч-ГӀалгӀайн махкахь а ду.
  • Ахка бежнаш лам чохь хьаннашкахь деха. Тобанаш йой лела уьш, шайн-шайн доьзаш а болуш, 15 а, 20 а корта хуьлу цхьана гӀеранахь. Аьхкенан заманчохь Ӏуьйранна а, сарахь а дежа уьш. Ӏай дийнахь дежа. Буц а, диттийн гӀаш а, дечагийн чкъоьрнаш а дууш дежа уьш. Августехь-сентябрехь оре догӀу. Май-июнь баттахь эсий до цара. Эса цхьацца до. Шиъ эса деш меттиг а хуьлу. Шина шарахь цхьа эса до атто. Цхьана шарахь эса дичи, вукху шарахь Ӏахара лела етт.
  • Вайн пачхьалкхехь 40 сов бен дац акха бежнаш.

Хьажа. кхин[править | править код]

Хьажоргаш[править | править код]

Источник — https://massarn.com/w/index.php?title=Акха_газа&oldid=1027